zondag 28 februari 2016

Konstantin Wegerer 18

Król Matthias Corvinus

Powtórzyłem z dziadkiem bardzo często ta bitwa ponownie, z moją małą czystą chusteczkę który za każdym razem używałem inaczej, z pytanie jak Ulrich von Schaffgotsch, mógł  pokonać duża siła wroga. Moja czysta chusteczka zawsze wydawał mi się tak małe i słabe w porównaniu do dziadków długi pończochy. Zawsze się zastanawiałem, jak Ulrich von Schaffgotsch to naprawdę robił. Ale dziadek nie mógł mi pomóc w tej kwestii. Później zastanawiałem się, dlaczego dziadek mnie to bitwa zawsze tak szczegółowo wyjaśnił. Może chciał mi pokazać, że chciwość, mały lub wielki, nie może prowadzić do sukcesu. A może również chciał powiedz mi, że nie jest liczba osób, które decydują o sukcesie, ale przykład dowódca.

Później zrozumiałem także, jak wiele mądrzejszy były działanie króla Macieja, który ostatecznie na Śląsku iw Bohemy prowadzi do niektórych stosunków prawnych, w porównaniu do swojego poprzednika, religijnie uparty cesarz Zygmunt, których działanie prowokowało wojnach husyckich.


Gdy dorastałem, nie chciałem już na wieczorne opowieści grozy, siedzieć na kolano dziadku, więc dał mi małą ławki i postawił przed dziadków fotelu. Pewnego wieczoru, akurat po opowiedzenie jeszcze jeden z moich ulubionych opowieści, on zasnął i nie obudziło. Poszedłem do nowego Pana wieży i zgłaszałem śmierć dziadka. On był jednak tak zajęty przygotowanie jakiś podróży, ale wiadomość nie dotarło do niego. Kiedy powiedziałem mu, że chcę, aby pochować dziadka obok grobie mojego ojca, on tylko pokiwał głową. Nie interesowało mu że jeden od jego ludzi umarł. Więc ja właśnie wykopałem grób dla dziadka i również robiłem mu trumny. Przyjaciel pomógł mi, dziadek położyć w trumnę  i spuścić trumny do grobu. Ponieważ nie mogłem zebrać pieniądze, proboszcz  z wsi nie chciał błogosławić ciało dziadka. Dlatego sam powiedziałem modlitwę u swego grobu i wypełniłem grob. Teraz byłem zupełnie sam, bo moja matka w gospodarstwie rok temu była kopnięty przez konia i umarła z powodu obrażeń doznanych.



Ik heb met grootvader heel vaak deze slag nagespeeld, waarbij ik mijn kleine zuivere zakdoek telkens iets anders gebruikte, hoe Ulrich von Schaffgotsch waarschijnlijk de grote vijandelijke macht had kunnen verslaan. Mijn zuivere zakdoek kwam me telkens zo klein en zwak voor ten opzichte van grootvaders lange kous. Steeds vroeg ik me af, hoe Ulrich von Schaffgotsch dit werkelijk geflikt had. Ook grootvader kon me bij deze vraag niet verder helpen. Later vroeg ik me af, waarom grootvader mij deze slag steeds weer zo uitvoerig uit de doeken deed. Misschien wilde hij me laten zien, dat hebzucht, in het klein of in het groot niet tot succes mag leiden. Misschien wilde hij me echter ook zeggen, dat het niet het aantal meestrijdende mensen is, die het succes bepalen, maar het voorbeeld van de aanvoerder.

Later heb ik dan ook begrepen, hoe veel wijzer de handelingen van koning Mathias waren, die tenslotte in Silezië en Bohemen tot zekere rechtsverhoudingen leiden, in vergelijking met zijn voorganger, de religieus eigenwijze keizer Sigismund, door wiens handelingen de Hussietenoorlogen geprovoceerd werden.

Toen ik groter werd, wilde ik bij de avondlijke verhalen, niet meer op grootvaders schoot, daarom zette hij voor mij een klein bankje voor grootvaders leunstoel. Op een avond, toen hij net weer één van mijn lievelingsverhalen verteld had, viel hij in slaap en is niet meer wakker geworden. Ik ging naar de nieuwe Heer van de toren en meldde hem grootvaders dood. Hij was echter net met het voorbereiden van een reis bezig, en nam er geen notie van. Toen ik hem zei, dat ik grootvader langs het graf van mijn vader wilde begraven, knikte hij alleen maar met zijn hoofd. Het maakte hem helemaal niets uit dat één van zijn mensen stierf. Zo heb ik alleen een graf voor grootvader gegraven en heb ook voor hem een kist getimmerd. Een vriend heeft me geholpen, grootvader er in te leggen en dan de kist in het graf te laten zakken. Omdat ik geen geld bijeen kon brengen, wilde de pastoor uit het dorp het lichaam van grootvader niet zegenen. Daarom zei ik zelf een gebed aan zijn graf en gooide het daarna dicht. Nu was ik helemaal alleen, want mijn moeder was op de boerderij een jaar geleden door een paard getrapt en aan haar verwondingen overleden.

zondag 21 februari 2016

Konstantin Wegerer 17

Hertog Johann von Sagan



Dziadek uważała ze jest ważne, że ja przez jego opowieści, ja znałbym najmłodsze historię mojego ojczyzna. Powiedział mi o pięknym mieczu, który Pan Ulrich von Schaffgotsch, teść Magdaleny von Zedlitz,  otrzymał o jego książę, jako podziękowaniu za pomoc w bitwa. Miecz był w zbrojowni w zamek Gryf i bardzo zadbane i wystawiony na uroczyste okazje. Nosił on następujący napis;


'W rok tysiąc czterysta czterdzieści osiem Pan Ulrich Schaffgotsch dostał z ten miecz rycerstwo na wrzosowisko Bolesławski'

Dziadek powiedział mi dokładnie, jak doszło do tego bitwa. Zbudował cały krajobraz na podłodze. Tu ten kloc jest Żagań. Mieszkał tam jakiś książę od Żagań w swoim zamku. Dopóki on żył  przeznaczone był mu księstwo Głogowa. Tu leży Głogów. Miał trzy córki, które on chciałby aby dostali to księstwo w przyszłość. Jego trzy córki, jednak byli już żonaty z trzech synów o księcia Ziębic. Ten duży kloc, jest we Wrocławiu na Odrze. Od Wroclaw w stronę południa, leży miasto Ziębic, gdzie książę o Ziębic ma swój zamek. Również tej trzej synowie mieszkają w pobliżu tam na ich posiadłości. "

Książę Ziębice teraz ciągnął armię z Bohemy na Śląsk, aby egzekwować swój domaganie roszczenia do Głogów z siłą. Ta armia jednak był przez książę Legnicy, jego uporczywy przeciwnikiem, i Ulrich von Schaffgotsch koło Świerzawa zmuszony do poddanie i wycofanie. Król Maciej z Bohemy, również przeciwnikiem planów księcia Żagań, robił oblężenie Głogów z swoim wojska. Zięciów księcia sam siebie organizowali bardzo dużą armię, która była dowodzony przez Christopha von Talckenberg i nadążyła z Bohemy do Śląsk. Dziadek za to wielka armia pociągnął skarpet i wskazał, jak armia przez Ziębic poszło obok Wrocławia. Po tym król Maciej wysłał kolejną armię pod komenda Johan von Haugwitz, która połączyła się z bohemski armia oblężenia Głogowa. Cały szlachta Legnica była wołane do walk przez krajowe hetman Heinze von Zedlitz. W ten sposób tworzyła się, również duża armia od mężczyzn śląskich, który w dniu 9 maja 1488 roku na wrzosowisku Bolesławski pomiędzy Trzebina i Nowa Wieś zaatakowali trzy razy większe bohemski armii. Dziadek chciał za to armia Śląska użyć małego szmatę. Ja jednak upierał się, że moje dwie chusteczki będzie służyć temu celowi. Ulrich Schaffgotsch, który założył pierwszy atak z jego ludzi, który symbolizowało moja mala czystą chusteczka, ścigał armię wroga w biegu, przez w ogóle inne częściach armii Śląskiej, mogli przyłączyć do walki. Książę Sagan stracił przez to porażka całą swoją moc, a później jego kraj.




Grootvader vond het belangrijk, dat ik door zijn verhalen de jongste geschiedenis van mijn vaderland goed leerde kennen. Hij vertelde mij over een mooi zwaard, dat Heer Ulrich von Schaffgotsch. De schoonvader van Magdalena von Zedlitz, van zijn hertog als dank voor de hulp in een veldslag gekregen had. Het zwaard werd in de wapenkamer van de Greiffenstein bijzonder goed onderhouden, en bij feestelijke gelegenheden tentoongesteld. Het droeg de volgende inscriptie,

Anno Christi 1448 hat Herr Ulrich Schaffgotsch mit diesem Schwert die Ritterschaft gewonnen Uf der Bonzlischen Heide.

Grootvader vertelde me uitvoerig, hoe het tot deze veldslag gekomen was. Hij bouwde daarvoor het hele landschap op de vloer na. ‘Hier deze klots is Sagan. Daar woonde de hertog van Sagan in zijn slot. Hem was zolang hij leefde ook het vorstendom Glogau toegekend. Hier ligt Glogau. Hij had drie dochters, die hij dit vorstendom op den duur wilde laten toekomen. Zijn drie dochters waren echter al met de drie zonen van de hertog van Münsterberg getrouwd. Deze grote klots, dat is Breslau aan de Oder. Van Breslau uit naar middag toe, ligt de stad Münsterberg, waar de hertog van Münsterberg zijn slot heeft. Ook de drie zonen leven daar in de buurt op hun landgoederen.’ 

De hertog van Münsterberg haalde nu een leger uit Bohemen naar Silezië, om zijn aanspraak op Glogau met geweld af te dwingen. Dit leger werd echter door de hertog van Liegnitz, zijn verbeten tegenstander, en Ulrich von Schaffgotsch bij Schönau tot overgave en de terugtocht gedwongen. Koning Mathias van Bohemen, eveneens een tegenstander van de plannen van de graaf van Sagan, liet Glogau door een leger belegeren. De schoonzoons van de hertog stelden nu zelf een zeer groot leger samen, dat onder bevel van Christoph von Talckenberg stond en vanuit Bohemen naar Silezië oprukte. Grootvader had voor dit grote leger zijn kous uitgetrokken en bewoog deze uitgerekt over Münsterberg aan Breslau voorbij. Daarna stelde koning Mathias een volgend leger onder Johan von Haugwitz ter beschikking, dat zich samenvoegde met een deel van het belegeringsleger van Glogau. De hele Liegnitzer adel werd door de landeshoofdman Heinze von Zedlitz, voor de strijd opgeroepen. Zo ontstond een samengesteld, eveneens groot leger uit Silezische mannen, dat op 9 mei 1488 op de Bunzlauer heide tussen Treben en Neundorf het driemaal grotere Bohemische leger aanviel. Grootvader wilde voor dit Silezische leger een kleine poetslap gebruiken. Ik stond er echter op, dat mijn beide zakdoeken dit doel zouden dienen. Ulrich Schaffgotsch, die met zijn mannen de eerste aanval vormden, die door mijn kleine zuivere zakdoek gesymboliseerd werd, jaagde het vijandelijke leger op de vlucht, nog voor de andere delen van het Silezische leger, überhaupt aan de strijd konden deelnemen. De hertog van Sagan verloor door deze nederlaag zijn hele macht en later ook zijn land.

zondag 14 februari 2016

Konstatin Wegerer 16


zielarz

To opowieść o dziadku chciałem bardzo często słyszeć, i zapytałem go ciągle o ziół leczniczych i ta książka. Dziadek nie znal ta książka, ale wiedział wiele o ziół. Pokazał mi je, jak poszliśmy z wieży rycerskiej, w lesie lub na brzegach Bobra, a także wyjaśnił mi, jak musiała ich przerobić.Więc zebrałem jako chłopiec ziół, suszył je i przechowywać je w małych doniczkach. Inne zioła musiałem rozdrobnić między kamieniami, a następnie wymieszać w oleju. Wkrótce zacząłem zrobić kilka próby. Dziadek powiedział mi, że to było dobrze, aby położyć papka cebulową na rany. To by zapobiec gorączkę. Próbowałem to po, upadku i utarłem sobie bardzo kolanie. Jednak papka cebulowa szybko kleiło do rany i tworzą grubą skorupę, a jednocześnie śmierdział nieprzyjemnie. Zastanawiałem się, jak mogłem zrobić to inaczej następnym razem. To nie trwało długo, kiedy mój przyjaciel został ugryziony przez psa i miał dużą ranę na jego łydki. W tym razem położyłem chustka na ranę, a następie składałem świeżo wykonane cebulowe papkę na tym i przykryłem z drugą chustka. To wszystko owinąłem z dużego liścia i pociągnąłem skarpet mocno na łydki. Następnego dnia sprawdziłem bandaż i odnowiłem papkę cebuli. Ponieważ to było jeszcze mokre, mogłem łatwo zabrać chustka z rana. Po za tym nie pachniało tak silny. Trzy dni później zdejmowałem całe bandaż, i w świeże powietrze szybko suszyli pozostałe blizny. Byłem bardzo zadowolony z wyniku. Cebulowe papka jako pokrycia rano od tego czasu dla mnie bardzo powszechnie stosowana metoda leczenie.


Dit verhaal van grootvader wilde ik bijzonder vaak horen, en vroeg hem steeds weer naar de geneeskrachtige kruiden en het boek. Grootvader kende het boek niet, maar wel veel kruiden. Hij liet ze me zien, als we de riddertoren uit gingen, in het bos of aan de oever van de Bober, en legde me ook uit hoe je ze moest verwerken. Zo verzamelde ik als kleine jongen al kruiden, droogde ze en bewaarde ze in kleine potten. Andere kruiden moest ik tussen stenen fijnwrijven, en dan inroeren in olie. Gauw genoeg begon ook ik enige proeven te doen. Grootvader had me verteld, dat het goed was om op wonden een uienbrij aan te brengen. Dat zou koorts voorkomen. Ik probeerde het uit nadat ik bij een val een grote schaafwond aan de knie had opgelopen. De uienbrij plakte echter snel aan de wond en vormde een dikke korst, die daarbij nog eens onaangenaam stonk. Ik dacht na, hoe ik dat een volgende keer anders kon doen. Het duurde ook niet lang, toen mijn vriend door een hond gebeten werd en een grote vleeswond aan zijn kuit had. Ik legde nu eerst een doek op de wond, dan de vers gemaakte uienbrij op dit doek en dekte het af met een tweede doek. Daarover heen wikkelde ik een groot blad en trok een kous strak over de kuit. De volgende dag controleerde ik het verband en vernieuwde de uienbrij. Omdat deze vochtig gebleven was, kon ik hem gemakkelijk met het doek van de wonde af pakken. Het rook ook niet zo sterk. Drie dagen later nam ik het hele verband weg, en in de frisse lucht droogden de overblijvende littekens snel in. Ik was zeer tevreden met het resultaat. Uienbrij als wondbedekking werd voor mij sindsdien een vaak gebruikte heelmethode.

zondag 7 februari 2016

Konstantin Wegerer 15

Mirsk - Friedeberg


W ten sposób poszliśmy na temat wielu tysięcy zgonów, przez dżuma kilka lat temu w Mirsk. Magdalena, tak jak ja była przekonany, że nie była to kara od Boga, ale przeszedł przez wiele brudu i robactwa w mieście. Powiedziała to, co nakazali jej, aby uniknąć wybuchu dżuma w zamku. Nie wolno przepuścić  żadnych kurier z Mirsku, do zamku. Powinny one zostać swoje listy przed bramy zamkowej, lub krzyczeć ich wiadomości do strażnika. Nikt, kto opuścił zamek, pozwolono było wrócić. Jedzenie może pochodzić tylko z wiosek, gdzie nie było dżuma. Miało również zostać złożone przed zewnętrznej bramy zamkowej, a odebrane było tylko po dłuższym okresie, po odejście kurierów. Jej ojciec przetłumaczyło do wszyscy ludzie w zamku, i obiecał ich tylko działać na tej reguły. Dlatego nie było ofiarow w zamku.

Magdalena twierdziła, że wszystkich choroby mają proste przyczyny, i na każdej choroby na pewno istnieje dobry lek. Jedyne mieli dokładnie przemyśleć i ostrożny spróbować. Ona również natychmiast miała kilka przykładów pod ręką. Kiedyś miała bardzo silny ból brzucha, i jej matka chciała, robić dla jej chłodne kompres. Przez chłodne kompres, jednak ból był gorzej, więc zrobiła następny dokładnie odwrotnie i nałożyła ciepły kompres. Wkrótce potem zasnęła, a potem obudziła się bez bólu. Więc, w tym przypadku, to gorący okład było lepiej niż zimno. Magdalena dalej powiedziała, że mia małą książkę o ziołach leczniczych i ich skutków. Wielu z nich sama pobierała i próbowało. Niektóre rzeczywiście nastąpiło, prawidłowego działanie. Napisała tylko w swojej książce własnych doświadczeń, a ona może później napisać lepszą książkę o leczeniu chorób. Miała książkę miała oczywiście teraz tez również składane ze swoim bagażem.


Zo kwamen we ook op de vele duizenden doden, die de pest enkele jaren geleden in Friedeberg gekost had. Magdalena was net zoals ik ervan overtuigd, dat ook dit geen straf van God was, maar kwam door het vele vuil en ongedierte in de stad. Ze vertelde wat men haar bevolen had, om het uitbreken van de pest in de burcht te voorkomen. Er mochten geen bodes uit Friedeberg meer in de burcht gelaten worden. Ze moesten hun brieven voor de burchtpoort neerleggen, of hun boodschap naar de poortwachter roepen. Niemand die de burcht verlaten had, mocht er weer terug in. Het voedsel mocht alleen komen uit de dorpen waar geen pest voorkwam. Het moest ook voor de buitenste burchtpoort neergelegd worden, en werden pas na langere tijd opgehaald als de bodes vertrokken waren. Haar vader heeft alle mensen op de burcht deze maatregelen precies uitgelegd en hun verplicht hier strikt naar te handelen. Daarom waren er op de burcht geen zieken.

Magdalena beweerde, dat ook alle andere ziektes eenvoudige oorzaken hebben, en er bestaat zeker voor elke ziekte een goed geneesmiddel. Men moest alleen nadenken en voorzichtig uitproberen. Ze had ook meteen enkele voorbeelden bij de hand. Toen ze een keer heel erge buikpijn had, wilde haar moeder een koele kompres maken. Daardoor werd de pijn alleen maar erger, en daarom deed ze daarna precies het tegenovergestelde en had ze een warme kompres opgelegd. Kort daarna was ze ingeslapen, en daarna zonder pijn wakker geworden. Dus in dit geval is een warme kompres beter dan een koude. Daarna vertelde Magdalena dat ze een klein boekje over geneeskrachtige kruiden en hun werking had. Vele daarvan had ze zelf al verzameld en uitgeprobeerd. Bij sommige was daadwerkelijk de de goede werking opgetreden. Ze schreef in haar boekje alleen haar eigen ervaringen op, en kon later dan een veel beter boek over het behandelen van ziektes schrijven. Ze had het boek natuurlijk ook nu bij haar bagage zitten.