Konstantin Wegerer 35 (Raspenava)

Pomyślałem, że najlepiej jest iść z powrotem do Raspenawa. Rzuciłem siodło na moim ramieniu,  powiesiłem skórzana torba i ruszyłem z powrotem. Byłem smutny i przygnębiony, że straciłem wierne zwierząt. Tak szybko mój dotąd szczęśliwy podróże zmieniło w smutny koniec. Już robilo się ciemno, kiedy przyjechałem na gospodarza tej rano w Raspenawa.

Powiedziałem ich, co się ze mną stało, i bezpośredni dostalem przyjazna pomoc. Oczywiście, mogłem spędzić tu noc, a oni dają mi nowego konia na powrót. W pomywalnia natychmiast postawili duża wanna z ciepłą wodą, gdzie wziąłem kąpiel aby znowu ogrzać mnie. Kiedy umyłem się w gorącej wodzie i wmasowałem moje mięśnie, nagle spojrzeli na mnie czworo dzieci, dwóch chłopców i dwie dziewczynki z otwartego okna i zaczeli śmiać się wesoło. Dla nich to był podobno dość powszechne, aby zobaczyć mnie w wannie, moja nagość ich w ogóle nie przeszkadza. Na początku jednak wstydziłem się trochę, ale wtedy wstałem w wannie i wycierałem całe moje ciało od góry do dołu. Nagle uderzyło mnie, strumyk zimnej wody. Chłopiec wziął łyk zimnej wody u źródła na zewnątrz i pryskał go na mnie. Najpierw u dzieci było wyczekujący cisza, ale kiedy zacząłem się śmiać głośno, zostało to entuzjastycznie przyjęty. Nagle zniknęli wszystkie cztery, ale po chwilka padli cztery strumyki na mnie. Tak więc pozwoliłem sobie jakiś czas, od przodu i od tyłu, od lewej do prawej opryskiwać przez dzieci. Nagle brzmiał donośny głos żeński na zewnątrz i wszystkie cztery zniknęli w jednej chwili. Dostałem już jakieś suche i ciepłe ubranie, i czułem się wkrótce znowu dobrze, ale teraz wyraźnie zauważyłem moje zmęczenie. Przed zaśnięciem, jeszcze pomyślałem znowu o moim dobrym koniem który straciłem w tym dniu. Potem jednak wróciła myśl o tej wesołych dzieci, i ponownie cieszyłem się z tego doświadczenia. Przypomniałem sobie o opowieści dziadka, który opowiadał o wojen husyckich, które często musiałem przerwać ponieważ opowieściami o nadużycie kobiety, bo po prostu nie mogłem już to słuchać. Jak to cudowny, że możemy teraz żyć w tym spokojnym czasie, a dzieci mogą dorastać beztroski i radosny.

Ik dacht dat het, het beste was, om naar Raspenau terug te lopen. Ik gooide het zadel over mijn schouder, hing de velzak om en begaf me op de terugweg. Ik was bedroefd en terneergeslagen, ik had mijn trouw dier verloren. Zo snel had mijn tot zover gelukkige rit een treurig einde gekregen. Het was al donker aan het worden, toen ik bij de gastgevers van vanmorgen in Raspenau aankwam.

Ik vertelde wat me gebeurd was, en kreeg ogenblikkelijk vriendelijke hulp. Vanzelfsprekend kon ik hier de nacht doorbrengen, en ze zouden me een nieuw paard meegeven voor de terugrit. In de waskeuken van de hof werd meteen een grote kuip met heet water klaar gemaakt, waarin ik een bad nam om me zo weer op te warmen. Toen ik me in het hete water waste en mijn spieren masseerde, keken me plotseling vier van de kinderen , twee jongens en twee meisjes, vanuit een open raam aan en begonnen vrolijk te lachen. Het was voor hen blijkbaar heel gewoon mij bij het bad toe te kijken, mijn naaktheid stoorde hen geenszins. In het begin had ik toch wel schaamtegevoelens, toen echter ging ik rechtop in de badkuip staan en droogde mijn hele lichaam van boven naar beneden af. Plotseling trof me daarbij een straal koud water. Een jongen had buiten bij de bron een mondvol koud water gehaald en en spoot dit naar mij. Eerst was er bij de kinderen een verwachtingsvol zwijgen, toen ik echter luid begon te lachen, werd dat enthousiast ontvangen. Plots waren ze alle vier verdwenen, maar na enkele ogenblikken daalde vier stralen op me neer. Zo liet ik me enige tijd, dan eens van voren en dan weer van achteren, van links naar rechts door de kinderen afspuiten. Plotseling klonk er buiten een luide vrouwenstem en waren ze alle vier in een oogwenk verdwenen. Ik had al enkele droge en warme dingen gekregen om me aan te kleden, en voelde me al snel weer goed, maar merkte nu ook duidelijk mijn vermoeidheid. Voor het inslapen dacht ik nog eens aan mijn goed paard, dat ik op deze dag verloren had. Dan echter kwamen weer de vrolijke kinderen in me op, en ik genoot nog een keer van die belevenis. Ik moest aan de verhalen van grootvader denken, waarin hij over de Hussietenoorlogen vertelde, waarbij ik hem vaak bij de verhalen over het vrouwenmisbruik onderbrak, omdat ik gewoonweg niet meer toehoren kon. Het was toch wonderbaar, dat we nu in deze vredige tijd leven, en kinderen onbezorgd en vrolijk kunnen opgroeien.

Konstantin Wegerer 34 (Witka)

Właściwie, mój plan był, przez Hejnice jeszcze podróżować w tym samym dniu do Nove Mesto. Ale po drodze wybuchła taka straszna burza, że musiałem przerwać moją podróż i poczekać, aż burza się skończyła. Droga była ciągle w gory biegu wzdłuż rzeki Witka, a ja właśnie przejechał obok młyna deski kiedy pierwszy ulewa wybuchła. I szybko pojechałem niewielkiej odległości z powrotem do młyna aby znaleźć dobre schronienie dla mnie i mojego konia. Ale to nie było tylko jedno buza, ale niebo rozładował  się przez kilka godzin. Pioruny następowali po sobie bardzo szybko, a grzmoty waliło w pobliżu. Zostałem u moim koniem, bo przez to gwałtowna burza stała się bardzo niespokojny. Młynarz pochodziła z młyn musiał zatrzymać piłować, ponieważ bał się, że przypływające wody mógł ciągać wielki stos przed chwile robione deski.

Kilka pioruny w ostatnich minuty rozbili się w pobliżu, kiedy jedno uderzył w drzewo, tuż przy młynie. Odłamki drewna przelecieli w powietrzu i uderzyli w moją twarz. Mój koń stanął dęba, wyrywał  się i pogalopował w kierunku, z którego przyjechaliśmy. Pobiegłem tak szybko, jak mogłem, i wolałem jeszcze konia. Ale moje krzyki utonęły w zgiełku burzy. On galopował dalej i dalszej ode mnie, a ja już nie mogłem biegać szybko, bo droga zmieniła  się w w błotnistym rowie. Widziałem tylko, że pobiegła do drewnianego mostu. Krzyknąłem ponownie, ale na próżno. Kiedy koń dotarł na środku mostu, most zawaliło. Koń wpadł do wody i zniknął na moich oczach. Pobiegłem do brzegu i zobaczyłem, jak mój koń walczył z wody i próbował pływać, ale ciągle został przeciągnięty pod wodą. Jak mi żal że nie mogłem pomóc zwierzęcia. Widziałem, jak uderzył głową na skały, a potem wszystkie cztery nogi stali w powietrzu, i został napędzana przez strumień przed jakiś drzewem. Wskoczyłem do wody i pływałem na miejscu. Koń nie żył. Umiałem odpiąć siodle i skórny torbę i pływałem z powrotem do brzegu, ale ciągle dryfowałem w kierunku niechcianej przez silny prąd. Na początku byłem wyczerpany, leżące na brzegu. To wciąż padało ciężko. To mnie nie interesowało, bo byłem już całkowity mokra. Wtedy pomyślałem o zaproszeń, które miałem w moim torbę. Spojrzałam na niego uważnie. Zostały one dobrze zabezpieczone w futeralik skórzanej przeciw wody, tylko pismo z Frydlandzie, którą włożyłem zbyt niedbale, stał się mokry.

Eigenlijk was mijn plan, via Hayndorf nog dezelfde dag naar Neustadt te reizen. Maar onderweg brak er zo’n verschrikkelijk onweer uit, dat ik mijn rit moest onderbreken, en wachten tot het onweer over was. De weg liep steeds stroomopwaarts langs de oevers van de Wittig, en ik was juist langs een plankenmolen gereden toen de eerste wolkbreuk losbarstte. Ik reed snel het korte stukje terug naar de molen en vond een goede overkapping voor mij en mijn paard. Het bleef echter niet bij één wolkbreuk, maar de hemel ontlaadde zich meerdere uren. De bliksemflitsen volgen elkaar snel op, en de donder knalde van de inslagen vlakbij. Ik bleef bij mijn paard, want het was door dit hevige onweer zeer onrustig geworden. De watermolenaar kwam uit het zaaghuis, hij moest stoppen met zagen, omdat hij bang was dat het opkomende water de grote stapel zojuist gezaagde planken zou mee spoelen.

Meerdere bliksemflitsen waren in de laatste minuten al vlakbij ingeslagen, toen een flits in een boom sloeg, direct langs de molen. Houtsplinters vlogen door de lucht en raakten mijn gezicht. Mijn paard steigerde , trok zich van mij los en galoppeerde er vandoor in de richting vanwaar we gekomen waren. Ik rende er zo snel als ik kon achteraan en riep het paard nog. Maar mijn geschreeuw ging in het lawaai van de storm verloren. Het liep steeds verder van mij vandaan, en ik kon niet meer snel rennen, omdat de weg in een moddersloot veranderd was. Ik zag nog net dat ze op een houten brug af rende. Ik schreeuwde nog een keer, maar tevergeefs. Toen het paard het midden van de brug bereikt had, stortte de brug in. Het paard viel in het water en verdween voor mijn ogen. Ik rende naar de oever en zag, hoe mijn paard zich tegen het water verzette en probeerde te zwemmen, maar steeds weer onder water werd gesleurd. Wat had ik een medelijden met het dier, dat ik niet kon helpen. Ik zag nog hoe haar hoofd tegen de rotsen sloeg, daarna stonden alle vier de benen in de lucht, terwijl het door de stroming tegen een boom werd gedreven. Ik sprong in het water en zwom naar de plek. Het paard was dood. Ik kon het zadel en de velzak los krijgen en zwom ermee naar de oever terug, werd echter steeds weer in de ongewenste richting afgedreven door de sterke stroming. In eerste instantie bleef ik uitgeput op de oever liggen. Het regende nog steeds hard. Het maakte me nu niets meer uit, want ik was toch al drijfnat. Toen dacht ik aan de uitnodigingen die ik nog in mijn velzak had. Ik keek er voorzichtig naar. Ze waren in de lederen huls goed beschermd tegen het water, alleen de brief uit Frydland, die ik iets te nonchalant had opgeborgen, was nat geworden.

Konstantin Wegerer 33

Nie rozumiałem wszystko to co ten miły człowiek mi wyjaśniło, który się przedstawił jako mistrz stapianiu Pan Andersa. Zabrał mnie do środka stodoły, gdzie okazało że to, może być wszystko ale żaden stodole. Kiedy otworzyliśmy drzwi, wyszedł nam na ogłuszającym hałasem. Na kilka gigantyczne kowadle, ludzie usuwali lufy z pieców kuźniczych, od pozostałych żużla i kawałki węgla drzewnego. Kowali nie mieli koszule na sobie i pot spływały z ich ciała w dół. Żal mi ich, bo musieli zrobić tak ciężkiej pracy. Ale wtedy zobaczyłem, że w kuźnia pracują na przemian i że po kolejce jeden z nich wychodzi z linii aby pic cos. W tym, roześmiał się wesoło do mnie, jak gdybyśmy byli na placu zabaw, a nie w piekielnym hałasem hala.

Po tym Pan Anders poszedł ze mną do innej stodoła, który ponownie nie był w stodole, ale odlewni. Tutaj postawili formy z gliny w ziemi, do którego roztopione żelazo wylali. Od razu zobaczyłem, że lufy robione tutaj, mieliśmy niektóre w Gryf. Nigdy nie mogłem sobie wyobrazić, jak oni robili tej lufy Teraz widziałem to sam. Pan Anders powiedział mi, co trzeba było zwracać dobrze uwagę podczas odlewania,  aby później mieć bardzo użyteczny lufa do armaty. Wcześniej zrobili broń z brązu, więc z cyny i miedzi. To było dość drogie. Znowu nie rozumiałem wszystko, ale byłem bardzo zadowolony.

Gospodarz z tego domu wróciło i otworzył list w obecności jego żony. Tu również przyszedł cały rój dzieci, bo mówione było o to, że przyszedł posłańcem. Wtedy robi się ciekawy. Kiedy rodzice wyjaśnili, o co chodzi ten wiadomość, i że oni chcą przyjąć zaproszenie, wszedł święto radości. Dzieci tańczyły i krzyczeli z frajda. Byłem szczęśliwy, że ja byłem przyczyną radości tego dziecka, podziękowałem za gościnność i pojechałem dalej.

Ik begreep niet alle uitleg van deze aardige man, die zich als gietmeester Anders had voorgesteld. Hij ging met mij een schuur binnen, waar ik tot de conclusie kwam, dat het alles behalve een schuur was. Toen we de deur openden, kwam ons een oorverdovend lawaai tegemoet. Aan meerdere reusachtige aambeelden waren mannen bezig, de lopen uit de smeltovens, van de overgebleven slakken en houtkoolstukken te ontdoen. De smedende mannen hadden geen hemden aan en het zweet liep zo langs hun lichaam omlaag. Ik had medelijden met ze, omdat ze zulk zwaar werk moesten doen. Toen zag ik echter, dat de smeden zich afwisselden en dat er eentje steeds uit de rij ging om wat te drinken. Daarbij lachte hij me vrolijk toe, alsof we op een speelweide stonden en niet in helse lawaai van deze hal.

Aansluitend ging mijnheer Anders met me naar een andere schuur, die wederom geen schuur was, maar een gieterij. Hier werden vormen van klei in de aarde gezet, waarin gesmolten ijzer gegoten werd. Ik zag meteen, dat hier kanonlopen gegoten werden, zoals we er op Greiffenstein ook enkele hadden. Ik had me nooit goed kunnen voorstellen hoe deze lopen vervaardigd werden. Nu zag ik het zelf. Mijnheer Anders vertelde me ook, waarop men goed moest letten tijdens het gieten, zodat je later een goed bruikbare geschutsloop had. Vroeger maakte men de geschutslopen uit brons, dus uit tin en koper. Dat was echter heel duur. Ik begreep weer niet alles, maar was zeer tevreden.

De heer des huizes kwam terug, en opende de brief in het bijzijn van zijn vrouw. Ook hier kwam een hele kinderschaar toegelopen, want het had zich rond gesproken dat er een bode gekomen was. Dan werd je wel nieuwsgierig. Toen de ouders uitlegden wat het bericht inhield, en dat het men de uitnodiging wilde aannemen, brak er een vreugdefeest uit. De kinderen dansten en juichten in het rond. Ik was blij, dat ik de veroorzaker van deze kindervreugde was, bedankte me voor de gastvrijheid en reed verder.

Konstantin Wegerer 32 (Raspenava)

Następnego ranka wczesny już byłem na drodze. Wódz zamku dał mi podczas siodłania konia, listu hrabiny. To było na prawda dzieło sztuki, bo rodzina von Redern miał ładny, duży broń w ich pieczęć, kleili czterech takich pieczęć na ten list. Wsadziłem go śmiejąc się w mojej kieszeni i odszedłem.

W Raspenava poznałem bardzo przyzwoity rodziny, który musiałem zaprosić na ślub. Żyli choć, jak również innych odwiedzanych rodzin w rezydencji pałacowych, ale gospodarz nie zajmują się rolnictwem, ale miał huta żelaza wraz z dużym kuźni broni. Akurat był na jazda inspekcyjne  do kopalni żelaza na skraju Gór Izerskich, z skąd ruda została wniesiona przez sześć koniowi  wagonów wóz do huty.

Miałem więc trochę czasu, i rozejrzałem się w dla mnie zupełnie nieznany, a więc bardzo dziwne urządzenie. Na dużym terenie, było kilka dziur, z których gruby dym unosiła. Poszedłem ostrożnie bliżej i spojrzałem na ludzi który tam pracowali. Jeden z nich zobaczył mnie i podszedł do mnie. Powiedział mi, że mieli tu trzy piece do wytopu rudy żelaza, od który oni fabrykowali lufy do armaty. Wymaga na to wysoka temperatura, które otrzymuje się ze spalania węgla drzewnego przez płynącego powietrza z miechów. Pokazał mi skrzynki u wielkości człowieka  wielkości, gdzie dwaj mężczyźni na okrągły z ich stóp i deptali na dwie półki. To spowodowało przepływ powietrza do pieca. Używali bardzo dużo ilości spalonego węgla, jak zauważyłem. Jeszcze duży wózek z węglem stał  na bok, z którego węgiel drewnu zostało ułożone w piecu, a potem, zapalili. Na stert węgla drewnu, a także pomiędzy pokładali rudę żelaza, która miała być stopiony.

De volgende morgen was ik al vroeg onderweg. De burchthoofdman had me tijdens het zadelen van mijn paard de brief van de gravin gegeven. Het was een waar kunstwerk, want de familie von Redern had een mooi groot wapen op hun zegel, en had de brief met vier van zulke zegels voorzien. Ik stak hem lachend in mijn jaszak en ging op weg.

In Raspenau ontmoette ik een heel bijzonder interessante familie, die ik moest uitnodigen voor het huwelijk. Zij woonden weliswaar, eveneens als de andere bezochte families in een paleisachtig landhuis, maar de heer des huizes hield zich niet met landbouw bezig, maar had een ijzersmelterij met daarbij een grote wapensmederij. Hij was net bezig met een inspectierit naar de ijzergroeves aan de rand van het Isergebergte, vanwaar het erts met zesspans paardenwagens naar de smelterij gebracht werd.

Ik had dus wat tijd, en keek wat rond in de voor mij helemaal onbekende, en daarom ook heel vreemde inrichting. Op een grote plaats, bevonden zich meerdere gaten waaruit een dikke rook opsteeg. Ik ging voorzichtig wat dichterbij en bekeek de daar werkende mensen. Één van hen had mij gezien en kwam naar me toe. Hij vertelde me, dat ze hier drie smeltovens hadden, waar ze van het ijzererts, lopen fabriceerden. Daarvoor is grote hitte nodig, die bij het verbranden van houtskool met doorstromende lucht uit blaasbalgen verkregen word. Hij liet me de manshoge kisten zien, waar twee mannen continu met hun voeten twee planken naar boven en beneden bewogen. Dat veroorzaakte dan de in de oven stromende lucht. Er werd heel veel houtskool verbrand, zoals ik bij het toekijken vaststelde. Een grote wagen met houtskool stond nog langszij, vanwaar de houtskool in de oven gestapeld werd, en vervolgens werd aangestoken. Boven op het houtskool en ook ertussen in kwam het ijzererts dat gesmolten moest worden.